Wat zijn de symptomen van overspannenheid door werk?
Overspannenheid door werk ontstaat wanneer je langdurig te veel stress ervaart zonder voldoende herstel. De belangrijkste symptomen zijn vermoeidheid die niet overgaat na rust, concentratieproblemen, prikkelbaarheid, slaapproblemen en lichamelijke klachten zoals hoofdpijn of maag-darmklachten. Als HR-adviseur is het belangrijk om deze signalen vroeg te herkennen bij medewerkers, want overspannenheid kan leiden tot langdurig verzuim. Het verschil met normale werkstress is dat de klachten bij overspannenheid niet verdwijnen na een weekend rust en dat ze het dagelijks functioneren belemmeren.
Wat is overspannenheid door werk eigenlijk?
Overspannenheid is een ernstige vorm van werkstress herkennen waarbij je lichaam en geest overbelast raken door langdurige spanning. Het ontstaat wanneer de balans tussen belasting en belastbaarheid verstoord raakt en je onvoldoende tijd hebt om te herstellen van de dagelijkse druk op het werk.
Het belangrijkste verschil met normale werkstress is de duur en impact. Bij gewone werkstress voel je spanning tijdens drukke periodes, maar herstel je in het weekend of tijdens vakanties. Bij overspannenheid blijven de klachten aanhouden, ook na rust. Je merkt dat je niet meer de oude wordt, zelfs na een vakantie.
Voor organisaties heeft overspannenheid grote gevolgen. Medewerkers met overspannenheid verzuimen gemiddeld drie tot zes maanden, wat leidt tot hoge kosten en extra werkdruk voor collega’s. Vroege herkenning kan langdurig verzuim voorkomen. Uit onderzoek blijkt dat psychosociale problemen de oorzaak zijn van een groot deel van het verzuim, waarbij vroegtijdige signalering en interventie uitval in veel gevallen kan voorkomen.
Welke fysieke symptomen wijzen op overspannenheid?
Lichamelijke klachten zijn vaak de eerste signalen van overspannenheid. Je lichaam geeft aan dat de grens bereikt is door verschillende fysieke stresssignalen te tonen die niet meer verdwijnen met rust.
De meest voorkomende lichamelijke symptomen zijn:
- Chronische vermoeidheid die niet overgaat na slaap
- Hoofdpijn en migraine die steeds terugkeren
- Slaapproblemen zoals moeilijk inslapen of vroeg wakker worden
- Hartkloppingen of een gejaagd gevoel in je borst
- Spierspanning, vooral in nek, schouders en rug
- Maag-darmklachten zoals buikpijn of misselijkheid
- Duizeligheid of een licht gevoel in je hoofd
- Verhoogde vatbaarheid voor griep en verkoudheid
Deze klachten ontstaan doordat je lichaam continu in een staat van alertheid verkeert. Je stresssysteem blijft actief, waardoor je lichaam niet de kans krijgt om te herstellen. Langdurige stress kan namelijk wel degelijk leiden tot gezondheidsklachten die steeds ernstiger worden als je er niets aan doet.
Hoe herken je mentale en emotionele signalen van overspannenheid?
Naast lichamelijke klachten zijn er belangrijke psychische symptomen die wijzen op overspannenheid. Deze mentale signalen beïnvloeden je denkvermogen, emoties en algemene stemming op het werk en thuis.
Veel voorkomende mentale en emotionele symptomen zijn:
- Concentratieproblemen waarbij je moeite hebt taken af te maken
- Vergeetachtigheid, ook bij alledaagse dingen
- Prikkelbaar gedrag en kort lontje bij collega’s
- Plotselinge huilbuien zonder duidelijke aanleiding
- Angstgevoelens over werk of prestaties
- Somberheid en het gevoel dat alles te veel is
- Het gevoel de controle te verliezen over je werk
- Besluiteloosheid, zelfs bij simpele keuzes
Deze symptomen ontstaan omdat je hersenen overbelast raken. Stress beïnvloedt het lichaam en de hersenen, waardoor je cognitieve functies achteruitgaan. Je merkt dat je niet meer helder kunt denken en emotioneel labiel wordt. Dit zijn belangrijke waarschuwingssignalen dat je grenzen overschreden zijn.
Wat zijn de gedragsveranderingen bij overspannenheid op het werk?
Gedragsveranderingen zijn vaak de signalen die collega’s en leidinggevenden als eerste opmerken. Een medewerker die normaal stipt is, komt plotseling regelmatig te laat. Iemand die altijd sociaal was, trekt zich terug tijdens pauzes.
Belangrijke gedragssignalen op de werkvloer zijn:
- Verminderde productiviteit ondanks langere werkdagen
- Meer fouten maken in taken die je normaal goed beheerst
- Sociale terugtrekking, lunchen aan je bureau
- Cynisme over het werk of de organisatie
- Vaker kortdurend verzuim of te laat komen
- Moeite met het stellen van prioriteiten
- Overmatig perfectionisme of juist nonchalance
- Vermijden van nieuwe taken of verantwoordelijkheden
Als een medewerker plots afwijkt van zijn routine, kan dat een signaal zijn om het goede gesprek aan te gaan. Deze gedragsveranderingen zijn vaak vroegsignalen die je kunt leren herkennen voordat een medewerker uitvalt. Door proactief het gesprek aan te gaan en mee te denken in oplossingen, kan verzuim in veel gevallen voorkomen worden.
Wanneer moet je professionele hulp zoeken bij overspannenheid?
Het is tijd voor professionele hulp wanneer klachten langer dan twee weken aanhouden ondanks rust, of wanneer je dagelijks functioneren ernstig belemmerd wordt. Wacht niet tot je volledig uitvalt, want vroege interventie voorkomt langdurige uitval.
Zoek hulp in deze situaties:
- Je slaapt structureel slecht en bent overdag uitgeput
- Concentratieproblemen belemmeren je werkprestaties
- Je hebt paniekaanvallen of angstklachten
- Lichamelijke klachten nemen toe ondanks rust
- Je overweegt je ziek te melden om werk te vermijden
- Relaties met collega’s of thuis lijden onder je stemming
De huisarts is meestal het eerste aanspreekpunt. Deze kan beoordelen of er sprake is van overspannenheid en je doorverwijzen naar passende hulp. De bedrijfsarts speelt een belangrijke rol bij werkgerelateerde klachten en kan samen met jou een re-integratieplan opstellen. Bedrijfsmaatschappelijk werk biedt laagdrempelige, kortdurende begeleiding bij verstoringen in de werk-privébalans en stressgerelateerde klachten. Deze professionals helpen je om weer grip te krijgen op je situatie voordat langdurige uitval ontstaat.
Belangrijke punten om te onthouden over overspannenheid
Overspannenheid is een serieuze aandoening die ontstaat door langdurige overbelasting zonder voldoende herstel. De belangrijkste symptomen zijn een combinatie van lichamelijke klachten zoals vermoeidheid en hoofdpijn, mentale problemen zoals concentratieverlies, en gedragsveranderingen zoals sociale terugtrekking.
Voor medewerkers is het belangrijk om:
- Signalen serieus te nemen en niet door te modderen
- Tijdig hulp te zoeken bij aanhoudende klachten
- Open te communiceren met je leidinggevende
- Actief te werken aan je herstel met professionele begeleiding
Voor werkgevers geldt dat vroegtijdige signalering en interventie langdurig verzuim kan voorkomen. Door regelmatig te vragen hoe het gaat en oprechte interesse te tonen, verlaag je de drempel voor werknemers om problemen bespreekbaar te maken. Een goede en open relatie met medewerkers maakt het voor hen makkelijker om zaken als werkdruk of beginnende klachten te bespreken.
Bij Gimd ondersteunen we organisaties en medewerkers met professioneel bedrijfsmaatschappelijk werk. We bieden begeleiding bij werk-privébalans problemen, stressgerelateerde klachten en burn-out preventie. Door onze toegankelijke aanpak en gerichte interventies helpen we medewerkers mentaal veerkrachtiger te worden, waardoor zowel individueel welzijn als bedrijfsprestaties verbeteren. Voor meer informatie over onze dienstverlening kun je contact met ons opnemen.